Pomoc publiczna

Zagadnienie pomocy publicznej jest niezwykle istotne w kontekście funduszy europejskich, bowiem większość projektów współfinansowanych ze środków unijnych podlega jej zasadom. Czym zatem jest pomoc publiczna i jakie są warunki jej udzielania?

W projektach, które uzyskają dofinansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego  Województwa Małopolskiego na lata  2014-2020 (dalej: RPO WM 2014-2020), możemy mieć do czynienia z pomocą publiczną. Będzie tak w przypadkach, w których dofinansowanie zostaje przyznane podmiotom  prowadzącym działalność gospodarczą  niezależnie od ich formy prawnej i źródeł ich finansowania. Co więcej, nie ma znaczenia, czy jest to podmiot nastawiony na zysk czy też nie. Przedsiębiorcą może być więc również stowarzyszenie czy fundacja, które nie działają z zamiarem osiągania zysku. Należy podkreślić, iż przepisy prawa unijnego znajdują zastosowanie także w odniesieniu do podmiotów sektora publicznego prowadzących działalność gospodarczą, np. spółek jednostek samorządu terytorialnego, a nawet samych jednostek samorządu terytorialnego.

Dlatego należy przede wszystkim wziąć pod uwagę, czy wnioskodawca prowadzi taką działalność, która może generalnie podlegać normalnym zasadom gry rynkowej, a jednocześnie będą miały miejsce inne przesłanki, wskazane poniżej. 

Czym jest pomoc publiczna?

Pojęcie pomocy publicznej wykształciło się w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na gruncie art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.  Zgodnie z tym przepisem:

"Pomoc publiczna to wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi."

Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o  Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), o pomocy publicznej można mówić, gdy spełnione są łącznie następujące warunki: 

• Wsparcie przyznawane jest przez państwo lub pochodzi ze środków państwowych: Chodzi tu o środki przekazywane przez organy władzy publicznej szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego oraz inne podmioty, którym powierzono rolę operatora środków publicznych – takie jak fundacje, stowarzyszenia, agencje rozwoju regionalnego.
• Pomoc stanowi korzyść ekonomiczną, której przedsiębiorstwo nie uzyskałoby w normalnych warunkach: Przykładem takiej korzyści może być wsparcie finansowe o charakterze bezzwrotnym, pożyczki i kredyty o preferencyjnym oprocentowaniu, rozłożenie zobowiązań finansowych na raty o niższej niż rynkowa stopie oprocentowania, zwolnienia podatkowe, itp.
• Wsparcie ma charakter selektywny: Selektywność polega na tym, że pomoc finansowa jest udzielana konkretnemu podmiotowi, podmiotom danego sektora gospodarki, podmiotom działającym na określonym obszarze lub produkującym bądź handlującym określonymi towarami.
• Pomoc finansowa zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi Unii Europejskiej: Z przesłanką tą mamy do czynienia wtedy, gdy wsparcie, jakie zostało udzielone danemu podmiotowi, wpływa korzystnie na jego pozycję na rynku w stosunku do przedsiębiorcy konkurencyjnego. 

Obecnie nie ma jednego dokumentu, który precyzowałby, jak należy rozumieć poszczególne przesłanki. Dlatego też wskazówek w tym zakresie należy poszukiwać przede wszystkim w decyzjach Komisji Europejskiej oraz wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Należy jednak pamiętać o tym, że pojęcie pomocy publicznej jest pojęciem dynamicznym, co oznacza, iż jego rozumienie zmienia się w czasie, wynika to m.in. z  charakteru prawa Unii Europejskiej. Tak więc czasami niewielka zmiana stanu faktycznego może spowodować, że zapadnie rozstrzygnięcie inne niż w podobnym wydawałoby się przypadku. Znaczenie ma np. to, kto otrzymuje pomoc/wsparcie (jaki jest status prawny, funkcje i zadania beneficjenta, jego wielkość), w jakim środowisku konkurencyjnym i otoczeniu rynkowym działa beneficjent, jaka jest forma i wielkość pomocy, jaka jest skala realizowanego projektu, gdzie położony jest projekt (znaczenie może mieć np. turystyczna popularność danego miejsca, oddalenie od infrastruktury komunikacyjnej itd.). Nie ma przy tym zamkniętej listy czynników, które mogą wpływać na klasyfikację środka jako stanowiącego pomoc publiczną. Dlatego też każdy przypadek musi być wnikliwie analizowany indywidualnie, w oparciu o pełne informacje o danym przedsięwzięciu. 

Tym niemniej, jeżeli dojdziemy do wniosku, że w projekcie występuje pomoc publiczna, nie oznacza, że projekt ten nie może być zrealizowany. Wręcz przeciwnie – prawo Unii Europejskiej pozwala na udzielanie pomocy publicznej, jeśli zostaną spełniane określone warunki.  Co więcej, zrealizowanie projektu z pomocą publiczną pozwala na bardziej optymalne wykorzystanie jego rezultatów, dzięki możliwości prowadzenia z ich użyciem działalności gospodarczej.  

Pomoc de minimis

W ramach RPO WM 2014-2020 udzielana będzie  pomoc de minimis oraz pomoc podlegająca wyłączeniom blokowym.  By mogły być udzielone te rodzaje pomocy, muszą być spełnione warunki określone w aktach prawnych (polskich i unijnych), omówionych poniżej. Po ich spełnieniu pomoc może być udzielona bez konieczności dokonywania notyfikacji Komisji Europejskiej. 

Pomoc de minimis stanowi szczególną kategorię wsparcia udzielanego przez państwo, gdyż uznaje się, że ze względu na swą małą wartość nie powoduje ona zakłócenia konkurencji w  wymiarze unijnym. W związku z powyższym, nie stanowi ona de facto pomocy publicznej w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, a w konsekwencji nie podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej. Zasady udzielania pomocy de minimis określa Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o  funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013). 

Łączna wartość pomocy de minimis dla jednego beneficjenta nie może przekroczyć równowartości 200 tys. euro brutto w okresie 3 lat kalendarzowych, a w przypadku podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą w sektorze transportu drogowego towarów – 100 tys. euro. Dokonując oceny wniosku przedsiębiorcy, bierze się pod uwagę bieżący rok kalendarzowy oraz dwa poprzednie lata. Nie ma znaczenia forma pomocy, źródło jej pochodzenia ani cel, na jaki została wykorzystana - do ogólnej puli wliczane są wszystkie środki uzyskane przez danego przedsiębiorcę jako pomoc de minimis w badanym okresie. Przedsiębiorców ubiegających się o pomoc de minimis obowiązują pewne ograniczenia. Nie  można łączyć jej, w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowanych, z pomocą o  innym przeznaczeniu (np. pomocą regionalną), jeśli doprowadziłoby to do przekroczenia dopuszczalnej intensywności tej pomocy. Pomoc de minimis może być udzielana jedynie w  formach przejrzystych, czyli takich, w stosunku do których możliwe jest wcześniejsze dokładne obliczenie ekwiwalentu dotacji brutto bez konieczności przeprowadzania oceny ryzyka.

Pomoc publiczna w ramach wyłączeń blokowych 

Pomoc publiczna w ramach wyłączeń blokowych w ramach RPO WP 2014-2020 może być udzielana bez obowiązku notyfikacji Komisji Europejskiej. Możliwość taką daje rozporządzenie w sprawie wyłaczeń blokowych - rozporządzenie Komisji (UE) z dnia 17 czerwca 2014 r. nr 651/2014 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu Rozporządzenie to powszechnie zwane jest GBER – od angielskiego General Block Exemption Regulation, tj. ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych. By pomoc publiczna mogła być udzielona na podstawie GBER, konieczne jest spełnienie wszystkich wymagań ogólnych, wskazanych w rozdziale I tego rozporządzania, a także w  przepisach, które ustanawiają warunki dopuszczalności udzielenia konkretnych przeznaczeń pomocy publicznej.

Informacja dla beneficjentów pomocy publicznej o numerach referencyjnych programów pomocowych

Pomoc publiczna w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020 udzielana jest zgodnie z:

• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny: SA 43247;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach celu tematycznego 3 w zakresie wzmacniania konkurencyjności mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny: SA 43142;
• Rozporządzeniem Ministra Rozwoju z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę badawczą w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA.46091;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 21 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na badania podstawowe, badania przemysłowe, eksperymentalne prace rozwojowe oraz studia wykonalności w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA.42839;
• Rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie udzielania pomocy na dostęp mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców do finansowania w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA.47489;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy mikroprzedsiębiorcom, małym i średnim przedsiębiorcom na usługi doradcze oraz udział w targach w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA.43179;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na wspieranie innowacyjności oraz innowacje procesowe i organizacyjne w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020 – posiada numer referencyjny SA.43929;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na realizację inwestycji służących podniesieniu poziomu ochrony środowiska w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA.43908;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 20 października 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny: SA.43541;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 2 lipca 2015 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis oraz pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny: SA.43592;
• Rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 22 listopada 2016 r. w sprawie udzielania pomocy regionalnej na rzecz rozwoju obszarów miejskich w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny: SA.47209;
• Rozporządzeniem Ministra infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 września 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w układu wysokosprawnej kogeneracji oraz na programowanie energii ze źródeł odnawialnych w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 ( DZ. U. poz. 1420) – posiada numer referencyjny: SA 43229;
• Rozporządzeniem Ministra infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020) – posiada numer referencyjny: SA 43254;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę lokalną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny: SA.43141;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA. 43180;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na efektywny energetycznie system ciepłowniczy i chłodniczy w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020 – posiada numer referencyjny SA.43909;
• Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020 – posiada numer referencyjny SA.43906.